To specjalista w dziedzinie ortoptyki, która zajmuje się zaburzeniami widzenia obuocznego oraz ich leczeniem za pomocą odpowiednio dobranych ćwiczeń.

Ortoptystka zajmuje się diagnostyką i leczeniem zeza i niedowidzenia (tzw. „leniwe oko”), zaburzeniami widzenia obuocznego, konwergencji, akomodacji, ruchów oczu.

Prowadzi terapię ortoptyczną, a także wspiera rodziców w terapii domowej.

To specjalista w dziedzinie tyflopedagogiki, czyli nauki zajmującej się osobami niewidomymi i słabowidzącymi.

Tyflopedagog zajmuje się funkcjonalną oceną możliwości wzrokowych pacjenta słabowidzącego i rehabilitacją wzroku mającą na celu utrzymanie i usprawnianie podstawowych funkcji wzrokowych, które nie uległy całkowitemu uszkodzeniu na skutek zaistniałych chorób oczu. Jego zadaniem jest również nauka bezwzrokowych technik czytania, nauka orientacji i poruszania się w przestrzeni oraz nauka czynności codziennych dla pacjentów niewidomych.

Na badanie ortoptyczne może zgłosić się każdy, kto chce sprawdzić, czy jego wzrok funkcjonuje prawidłowo.

Najczęściej zgłaszają się osoby, które zauważają u siebie:

• obniżoną ostrość wzroku (zwłaszcza jednego oka),
• występowanie zeza (zbieżnego, rozbieżnego),
• złe widzenie do dali lub/i do bliży (rozmyty, zamazany obraz),
• brak koncentracji uwagi, męczliwość, nawet senność,
• mrużenie oczu, swędzenie, pieczenie, łzawienie, ból,
• trudności w czytaniu i/lub pisaniu: błędy podczas czytania, przekręcanie wyrazów, omijanie, mylenie liter, wolne tempo pisania, nieutrzymywanie się w liniaturze (często dzieci będące pod opieką poradni psychologiczno-pedagogicznej, diagnozowane w kierunku dysleksji),
• podwójne widzenie,
• stany wzmożonego napięcia szyi lub barków po długotrwałym wysiłku wzrokowym,
• nieuzasadnione bóle głowy,
• zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Badanie jest nieinwazyjne (nie są podawane żadne krople do oczu). Jeśli w ostatnim czasie było badanie okulistyczne po kilkudniowej atropinizacji, z wizytą w gabinecie ortoptycznym należy poczekać kilka dni. Atropina osłabia ostrość wzroku i powoduje światłowstręt (objawy te utrzymują się czasem nawet do dwóch tygodni), więc badanie może być niemiarodajne.

Na badanie ortoptyczne należy przyjść w okularach, jeśli są zalecone do stałego noszenia oraz przynieść ze sobą dokumentację okulistyczną lub ortoptyczną, jeśli już wcześniej takie wizyty się odbywały. Dobrze, aby pacjent był wypoczęty.

Na początku ortoptystka przeprowadza wywiad dotyczący zaburzeń widzenia (od kiedy się pojawiły, czy ktoś w rodzinie miał/ma podobne zaburzenia wzroku, jakie objawy towarzyszyły, czy było podejmowane leczenie, itp.)

Następnie przeprowadza badanie ostrości wzroku, badanie kąta zeza, zakres fuzji i widzenie przestrzenne na synoptoforze, badanie widzenia obuocznego do bliży, występowanie zeza ukrytego, sprawność akomodacji, konwergencję, ruchomość oczu.

W oparciu o poszczególne wyniki badań zostaje postawiona diagnoza, a wraz z nią konkretne zalecenia, w tym terapia ortoptyczna oraz ćwiczenia do wykonywania w domu (jeśli będzie taka potrzeba). Czasem trzeba rozszerzyć diagnostykę o innych specjalistów (np. okulistę, neurologa, terapeutę integracji sensorycznej, itp.).

To zestaw indywidualnie dobranych ćwiczeń mających na celu wyeliminowanie lub usprawnienie zaburzonych funkcji wzrokowych. Zalecana terapia obejmuje serię 10 wizyt po 30 lub 60 minut (w zależności od indywidualnych ustaleń). Decyzję o zakończeniu terapii lub jej kontynuacji podejmuje specjalista w oparciu o badanie kontrolne wykonywane na zakończenie każdej serii ćwiczeń lub po zaleconych ćwiczeniach domowych.

Trudno określić całkowity czas leczenia. Zależy on od wieku pacjenta, stopnia i rodzaju zaburzeń widzenia, czasu ich trwania oraz od ścisłej współpracy pacjenta ze specjalistą (stosowanie się do zaleceń, wykonywanie zadanych ćwiczeń w domu).

Na rehabilitację może zgłosić się osoba, która z powodu różnych chorób oczu (np. jaskra, nieoperacyjna zaćma, AMD, retinopatia wcześniacza, cukrzycowa i inne), ma trwale osłabioną ostrość wzroku i/lub ograniczone pole widzenia, a także uszkodzone niektóre funkcje wzrokowe.

Zaburzenia te utrudniają codzienne funkcjonowanie, a zmian z reguły nie da się cofnąć, ani poprawić widzenia korekcją okularową.

Na rehabilitację pacjenta słabowidzącego składa się wiele czynników. To nie tylko rehabilitacja wzroku, ale całościowa opieka nad pacjentem, mająca na celu pomoc w stawaniu się bardziej samodzielnym, a tym samym poprawieniu jakości życia pacjenta na co dzień.

Rehabilitacja pacjenta z dysfunkcją narządu wzroku obejmuje następujące sfery:

• wsparcie psychiczne,
• wyjaśnienie skutków choroby oraz jej funkcjonalnych następstw,
• naukę czynności życia codziennego (np. obsługa telefonu, oznakowanie leków, rozróżnianie i segregowanie pieniędzy, nalewanie gorących płynów do kubka/szklanki z użyciem specjalnego czujnika poziomu cieczy, itp.)
• naukę wykorzystywania kontrastów w celu dostosowania miejsca pracy (kuchni, biura),
• naukę technik ochronnych oraz technik poruszania się z widzącym przewodnikiem,
• naukę orientacji w przestrzeni i poruszania się z białą laską (podstawowe techniki chwytu, ustawienie względem osoby, poznanie konkretnych tras i punktów orientacyjnych, nauka omijania przeszkód itp.),
• naukę pisma Braille’a w celu tworzenia krótkich notatek, czy oznakowania dokumentów.